بەهۆی ئەو قەیرانانەی کە لە ساڵی ٢٠١٤دا ڕووبەڕووی هەرێمی کوردستان بووبووەوە، چالاکییە کلتوورییەکان یەکەمین شت بوون کە ڕووبەڕووی سستی و وەستاندن بووەوە لەلایان دەزگا و ناوەندە کلتووری و تەنانەت شوێنە حکومییەکانیشەوە، وەک ئەوەی چالاکی کلتووری و هونەری گرنگی ئەوتۆی نەبێت و لەگەڵ دروستبوونی هەر قەیران و گرفتێکدا یەکەمین جار ئەو چالاکیانە دەبێت بوەستێنرێت، ئەمە جگە لەوەی لەکاتی نەبوونی قەیرانیشدا وەک زۆربەی هونەرمەندان ئاماژەی بۆ دەکەن گرنگی ئەوتۆ بە کلتوور و چالاکییەکانی ئەو بوارە نەدراوە. بۆ ئەم پرسە سولی ئۆن وێب ڕای ژمارەیەک لە هونەرمەند و نووسەر و چالاکوانی بوارە کلتوورییە جیاجیاکان وەرگرتووە و هەریەکەیان لە ڕوانگە و بینینی خۆیانەوە وەڵامی پرسیارەکانیان داوەتەوە، کە پرسیارەکان بریتیبوون لە "هەڵسەنگادن بۆ دۆخی کلتووری ساڵی ٢٠١٤ هەروەها پێشنیاریان بۆ ئەو شوێنانەی کە چالاکی کلتووری ئەنجام دەدەن لە ساڵی نوێدا"
حەمید بانەیی (هونەرمەند):
لەبەر ئەوەی وڵاتی ئێمه هەمیشه وڵاتی جەنگ بوه و هەمیشه ماوەی ئاشتی و ئارامی كورته لەم دهڤەرەری ئێمەەدا و هیچ كاتێك لای ئێمه جڵەوی هیچ بارودۆخێك لەدەست خەڵكانی بیرمەندو رۆشنبیرو هونەرمەندو ئەدیبدا نەبوه، لەبەر ئەوه نەك ئێستا بەڵكو ئەم بابەتانەهەمیشه لەقەیراندا بوون و هەمیشه ئێره بەمیزاجی كۆمەڵێك كەسی نەشارەزا لەهەموو ئەو بوارانەدا بەڕێوەچوەو ئەو كەسانه بڕیاردەربوون له هەڵسەنگاندن و هەڵبژاردن و دیاریكردنی چارەنوسی كلتورو هونەر و هەموو بوارەكانی تر، بۆیه لەوانەیه تاونا تاوێك تۆزێك بوژاندنەوەی ئەدەبی و هونەری كلتوری هەبێت بەڵام بەگشتی تەمەنی كورته و جێگەیەكی ئەوتۆ ناگرێت لەگشتی كۆمەڵگاكەماندا و كاریگەری بەهێز بەجێ ناهێڵن، هەروەك ئەمەی من دەیڵێم نەك بواره كەلتوریەكه بەڵكو هەموو بوارەكانی تری ژیانمان دەگرێتەوه، هەروەك كەلتور كاریگەری نەبوه بۆ گۆڕانێكی ریشەیی لەكۆمەڵگاكەماندا، هەروەها سیاسەتیش تا ئێستا ئەنجامەكانی پەنهان و نەزانراو و بێمانایه و كەس نازانێت هەفتەیەكی تر چی ڕودەدات و هونەرو كلتور ریسێكه بەقسەی مەلایەكی جاهیل دەبێتەوه بەخوری، ئەمه ڕای هەمیشەییمه جا ئێستا لەگەڵ دروستبونی دەعبایەكی وەك داعش و ئەم جەنگەی كه كەس نازانێ كێ دروستی كردوه و ئایا لەبەرژەوهندی كێدایه و ئەنجامەكەی بەرەو چی دەڕوات، ئەوا هونەر دەبێته كۆمەڵێك سروود كەزۆربەی بێمانایه، بەو كارانەشەوه كه خۆم بەشداریم تیاكردوه، چونكه دیسانەوه مرۆڤمان لێ دەكوژرێ و نازانین بۆچی؟ دیسانەوه ئامانجێكی دیاریكراومان نییه لەپشت ئەم جەنگەوه، دیسانەوه مانشێت و شیعار و حەماسی بەتاڵ داگیرمان دەكاتەوه، من دڵنیام گەر خەڵكی ئەم وڵاتەم دڵنیا بن كه دەگەنه ئەنجامێكی دیاریكراو ئەوا زۆرلەوەزیاتر قوربانی ئەدەن.
من لێرەدا تەنها ئەمەوێت باسی وەزارهتی رۆشنبیری بكەم كه تەنانەت ناوەكەی هەڵەیه و لەزمانی بەعسدا ناوی وەزارهتی رۆشنبیری و راگەیاندن بوو، چونكه ڕاگەیاندن هەمووی لەدەستی یەك حیزبدا بوو كه حیزبی بەعس بوو، بەزهحمەت رۆشنبیران دهیانتوانی لەو فلتەره دەرچن، هەزاران قوربانی لەو بوارەدا هەبوون و لەم حكومەتەی ئێمەدا ناوی راگەیاندنەكەیان لێكردەوەو ناویان لێنا وەزارەتی رۆشنبیری كه ەهبوو وهك بەئینگلیزیەكه ناویان نا (Ministry of Culture) واته وەزارەتی كلتور نەك رۆشنبیری، چونكەرۆشنبیری وشەیەكی زۆر بچوكه لەچاو فراوانی وشەی كلتوردا، ئێستاش راگەیاندنەكان هەر حیزبیین و لەڕاپەڕینی بەهاری 1991 تا ئەمڕۆ حیزب و ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی حیزبەكان باڵادەستن، بۆیە هەتا وابێت ئەوا بواری كلتور وێرانتر ئەبێت، من دەڵێم و هیوادارم بڕیارەكەم ڕاست دەرنەچێت كه هیچ پێشبینیەكی باشم نییه بۆ ئایندەی كەلتوری وڵاتەكەمان تا ئێمه كۆیلایەتی لەناخماندا بژی، دەبێت نەوەیەكی ئازاد پەروەرده بكەین. ئازاد بەرۆح، به كلتور و بیركردنەوه تا بتوانین لەدوژمنەكانمان تێبگەین.
خالید ڕەشید (هونەرمەند):
لەهەریمی کوردستان، بەهۆی ئەو ناعەدالەتییە کۆمەلایەتیەی کە لەدوای راپەرینەوە خولقاوە، داهینان کەم بۆتەوە، بەبەراورد لەگەل سالانی حەفتاکانی سەتەی رابووردوو، گەر بەراوردێکی سەرپێیی بکەین دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی کەلە ساڵانی حەفتاکانی سەتەی رابووردوو کاری کولتوری بەرهەم و داهێنانی زیاتر بوو، بۆ نمونە تیپی شانۆی پێشڕەو سالانە بەرهەمی نوێ و سیناریۆی نوێیان تۆمار دەکرد، تیپی کۆمەڵی هونەر و وێژەی کوردی، تیپی موزیکی سلیمانی، تیپی مەولەوی بەهەمان شێوە لە هەولیر و دهۆک و کەرکووک، ئەو سەردەمە یەک کەنالی تەلەفزیۆنی هەبوو لەو کەنالەشدا لە شەویکدا چەند کاتژمێریک بەزمانی کوردی بوو بەرنامەکان، بەلام لەرێگەی ئەو کەنالەوە، نەتەوەی کورد لە کوردستانی ئیراقدا یەگرتوو تر بوون، هەستی نەتەویەتی، هونەر بۆ خزمەت بوو نەک بۆ بژیوی، ئەمڕۆ ٢٥ کەنالی سەتەلایت ی کوردیمان هەیە لەجاتی کۆکرندەوەمان هەموومانی دابەش کردووە. کێشەکە ئەوەیە هەر کەناڵێک حیزبێک بەڕێوەی دەبات، کە لەوولاتە دیموکراتیەکانی جیهاندا حیزب بۆی نیە ئیجازەی کەنالی تەلەفزیۆنی وەربگرێت، تەنها لەکاتی هەلبژاردندا هەر حیزبێک بۆی هەیە پڕوپاگەندەو بەرنامەی خۆی پێشکەش بکات، ئەمرۆ پارە و سامان بە کۆمەلیک کەسی دیارای کراو دەدرێت کە ئەو پارەیە هی هەمووانە بەبێ جیاوازی، فلانی کوڕی فلان ٢٠دەفتەری وەرگرتوە، بۆ؟ ئەی فلان بۆ وەری نەگرتوە ؟ چونکە نزیک نییە لەکاک فلان یا کاک فیسار کولتوری ولاتێک چۆن ئاوا پێس دەکەوێ؟ ئەمسال لەشاری سلیمانی کە پێی دەلێن شاری رۆشنبیری چەند کتیب چاپ کراوە؟! ئیتر ئەمە بەسە بۆ ئەوەی تیبگیەن سالی ٢٠١٤چۆن گوزەری کردووە.
دەربارەی کارەکانی خۆم من بەرهەمم زۆرە بەلام نەم توانیوە تۆماریان بکەم هۆکار ئەوەیە کە تۆمار کردن لەم سەردەمەدا ئیماکانێتی دەوێت، ئیمکانێتیش ئەمرۆ خراوەتە بەردەستی کۆمەلیک دەم و چاوی دووبارە، خەڵکانێک کە نەداهینان نە کارێکی نوێیان پیشکەشی کۆمەلگا نەکردووە، بەکورتی بە کوردی بەداخەوە کە ئەمە دەڵێم لەولاتی ئێمە هەرچی ماقولە کراوەتە ناماقول هەرچی ناماقولیشە کراوەتە مەعقول، پێوەر تەنها یەک شتە لەو ولاتە کێ بێ دەنگە و بێ وەیە، وەکی نزیکە لە فلان و فیسارەوە ئەمە پێوەری بەرهەمی زۆرە چونکە گەر شار لافاو بردی و هیچت نەوت مەعقولیت، گەر رەخنەت گرت لەوەی کە ئاخر بۆ دەبیت وابێت تۆ نامەعقولیت، جا ئەمە یاسا و پێوەر بێت ئیدی داهینان چۆن دەکرێت؟ وڵات چۆن بەرەوپێش دەڕوات؟ هیوادارم کە رۆژیک بێت ئەم جیاوازییە نەمینیت و عەدالەتی کۆمەلایەتی بەرقەرار بێت، ئەو قەزەمە ماستاو چیانەی لەڕێگەی سەرشۆرییەوە بۆ ئەملاولا بەرهەم تۆمار دەکەن، نەیکەن بە شانازی و بەخەلکی نە فرۆشنەوە، چونکە لە کۆیلە هونەرمەند دروست نابێت، و ئەوە هیچ ئازایەتییەک نییە لەولاتیێکدا یەک هونەرمەندی تیدا نەبیت بە پارەی هونەرەکەی خۆی بژی، بەلکو بەسواڵکردن، لەوانەی سامانی وولات و ڕاگەیاندنی وڵاتیان فراندوە بۆ خۆیان، ئەم ساڵانەی کە گوزەشت ناتەندروست ترین ساڵی کولتوری ئەو وولاتەن و دڵنایم گەر خویندکاری زانکۆکان بەئاگا بن بەسەدان نامەی خویندنیان لەسەر ئەم رەوشە نا تەندروستە دەنووسن.