بەدواداچون و ئامادەکردنی: هەڵوێست علی
بەشی حەوتەم و کۆتا بەش
ئەو پەیوەندی و ئاکارە دێرینەی ئەهلی حەق و موزیک (سروودی یارسان)، ئەگەر شوێن پێ هەڵگر و میراتگری پەیوەندی زەردەشت و موزیک(سروودی گاسا) نەبێ، کەلە هەردوو ئایینەکەدا موزیک دەبێتە هەوێن، بۆ دەربڕینی رازەکانی رۆح بەرامبەر سروشت و کردگار، ئەوا دەشێ بڵێین: پردێکی فەلسەفەیان لەنێوان زۆر لایەنی ئەم دوو ئایینەدا هەیە. کە دیارە ئێمە لایەنی تێگەیشتنی هەردوو ئایینەکەمان بۆ موزیک مەبەستە. واتە: دیدی سروودی یارسان و سروودی گاسا بۆ موزیک. بۆیە بۆ زیاتر توند بەستنەوەی ئەم پردە موزیکییەی نێوان سروودی یارسان و سروودی گارسا، بەڵگە و پشتیوانی تریش دەخەینە پاڵ پتەوکردنی پێوەندی نێوان ئەم دوو ئایینە، کە برییتیە لە پێوەندی مێژووی نێوان هەردوو ئایینەکە، چوونکە پەیڕەوانی ئایینی ئەهلی حەق، دەڵێن بە شێوەیەک لە شێوەکان یان بە واتایەکی تر پەیوەندیەکی مێژوویی (بەڵام کەمێک تەماوی) لە نێوان ئەم ئایینە و ئایینی زەردەشت دا هەیە.
دەفتەرەکانی ئەهلی حەق زۆر بە پیرۆزی و بە رێزەوە، باسی ئایینی زەردەشت دەکەن و شیعریان لەو بارەیەوە لەچەندان نموونە زیاتر تێدایە. وەک ئەوەی کە زەردەشت لەگەڵ یارانیدا دەیەوێ بچێ بۆ شاخی بەڵخ و لە رێگا تووشی رووبارێکی قووڵ دەبن و لەو رێیەش زیاتر بواری تریان نییە. بۆیە زەردەشت خۆی دەچێتە ناو رووبارەکە و هەردوو لاقی بۆ یارانی دەکات بە پرد تا لە رووبارەکە بپەرنەوە. ئیتر ئەو رۆژەی ئەو کۆمەڵە بە بێوەی لەو رووبارە پەریونەتەوە لای ئەهلی حەق هەموو ساڵێ یادی دەکەنەوە و جەژنی بۆ دەگێڕن. (ئاتەشکەدە)ش رەمزێکی پیرۆزی (زەردەشت)ە ولای (ئەهلی حەق) یش هەر پیرۆزە.
هەر لەپاڵ ئاتەشکەدە دا بۆن و بەرامەی کڵپەی ئاگر لە ماڵ و جەمخانە و جیهانیشدا بۆ رووناککردەنەوەی هەموو شتێک بە پیرۆز و پێویست دەزانن.
گەشتوەری ئیتاڵی(پیترۆ دالا ڤالا-Pietro Della Valle)(کە ساڵی ١٦١٦ز-١٦٢٤ز)،لە ئێران بووە. هەمیشە لە ناوهێنانی زەرتوشدا، بە واژەی (گەبر)ناویان دەبرد و دەڵێ: "ئەمانە لە عەرەب بێزارن و خۆیان بە گاور ناودەبەن، چوونکە ئەم واژەیە بە مانای کافر و بتپەرستی دێت و بە خۆیان دەڵێن بەهدین."
ژان پاتێست تاوەرینە(١٦٠٥ز-١٦٩٨)ز دا، کە گەشتوەرێکی فەرەنسییە و لە نێوان ساڵانی (١٦٣٢-١٦٣٨ز) نۆ جار سەردانی ئێرانی کردووە و لە بارەی زەردەشتیەکانی شاری کرمان و دەورووبەری نوسیووە. هەمیشە پەیڕەوانی ئایینی زەدرەشت بە (گەبر-Kebber)ناو دەبات.
شاردن-Chardin، کە چەندان ساڵی رۆژگاری سەفەوی لە ئێران بووە، لە سەفەری یەکەمیدا لە ساڵی(١٦٤٤-١٦٧٠)ز لە سەردەمی شا عەباسی دووەم و شا ئیسماعیلی یەکەم و لەسەفەری دووەمیشیدا لە ساڵی (١٦٧١-١٦٧٧)، لە رۆژگاری شا سلێمانی یەکەم دا، لە سەفەر نامەکی خۆیدا چەندان جار یادی زەردەشتیەکان دەکاتەوە و دەڵێت: "لە هیند بە زەردەشتی دەڵێن پارسی و لە ئێران پێیان دەڵێن گاور(Gaur) کە واژەکەی لە بنەچەدا عەرەبییە و بە مانای کافر دێت."
ژان ئۆتەر-Jean Otter ی گەشتووەری سویدی، کەلە زەمانی تەهماسب قولی خان (نادر شا)دا، هاتۆتە ئێران و سەفەرنامەکەی یەکجار بایەخدار و دەگمەنە. لە مانگی چواری (١٧٣٩)ز دا سەردانی کەنگاوەری کردووە و پێیان وتووە کە گاوری تێدایە. باسی ئەوە دەکات کە ئاتەشکەدەی وێرانی ئەوانی دیوە و بە پاشماوەی پەیڕەوانی ئایینی زەردەشتیان لە قەڵەم دەدات.
تەنانەت (مســـیۆ چــریکــۆف)ی روسی، کە لە ساڵی(١٨٥١ز)، گەشتی بۆ ناوچەکانی: رێژاو، زەهاو، کرند، گۆران نشینەکانی کوردستانی خۆرهەڵات کردووە، لە تێکەڵ کردن و ئاوێتە بوونی ناوی (گۆرانی)و(گەبر)دا ئاوا دەنوسێ: "لە دێرینەداگۆران-ەکان هەر بە –گەبر-هاتووە و بۆتە:گۆران..." ئەم بەڵگانەش وەک وتمان هەموویان رەچەڵەکی واژەی گۆران دەبنەوە سەر ئایینی زەردەشت و ئایینی زەردەشتیش چوونکە لەسەردەمی ساسانیەکاندا گەشتە لوتکەی رێزگرتن، بۆیە رێی ئەوەش لەبەردەمماندا خۆش دەبێ تا واتای سروودی
یارسان بەوە لێک بدەینەوە، کە مەبەست لە یار+سان، نیاز لە یاران و دۆستان و دڵدارانی ساسانی. یان یارانی سوڵتان سوهاک، واتە سوڵتان ئیسحاق بێت، کە دواتر پێن وتووە سان بێت.
کەواتە بۆ زیاتر ئاگادار بوون لە سروودی گاپای زەردەشتیش پێویستە ئاورێکی خێرا، لە مێژووی زەردەشت و ئایینەکەی و سروودی ها‌سا بدرێتەوە.
